ยุทธศาสตร์ - ศาสตร์แห่งการอยู่รอด ต่อ 2

เราคงจะได้ยินคำว่า "ยุทธศาสตร์ (Strategy)" อยู่บ่อยครั้ง  จากข่าวหรือการประกาศแถลงการณ์จากภาครัฐ   หรือไม่ก็ทางการทหาร   ส่วนทางภาคธุรกิจนั้นมักจะใช้คำว่า  "กลยุทธ์" แทน  ซึ่งผมนั้นมีความเข้าใจว่าทั้งสองคำนี้เหมือนกัน    ส่วนในการทางราขการหรือผู้ที่ทำยุทธศาสตร์กันนั้นยังใช้คำว่า "กลยุทธ์" อยู่ภายใต้แผนยุทธศาสตร์อีกที่หนึ่งเห็นแล้วดูสับสนเป็นอย่างยิ่ง    แล้วคำว่ายุทธศาสตร์นั้น คืออะไร มีความสำคัญอย่างไร   ยุทธศาสตร์มีความสำคัญกับความเป็นมนุษย์อย่างยิ่ง  เพราะว่า  ในระบบของธรรมชาตินั้นไม่มียุทธศาสตร์    ในระบบที่มนุษย์สร้างขึ้นมานั้นก็ไม่มียุทธศาสตร์  แต่สังคมที่ประกอบไปด้วยมนุษย์ที่มีกิเลสทั้งหลายนั้น  หรือสัตว์ที่มีความคิดและสติปัญญาทั้งหลายนั้นมียุทธศาสตร์เอาไว้ทำให้ตัวเองมีชีวิตอยู่รอด   ชนะต่อคู่ต่อสู้  ดังนั้นยุทธศาสตร์ คือ การคิดเพื่อทำให้ชนะหรืออยู่รอดของมนุษย์เรา

(2) หรือในอีกมุมหนึ่ง  ยุทธศาสตร์เป็นเรื่องของการปั้นอนาคต (Shaping The Future)  เราใช้ยุทธศาสตร์เป็นเครื่องมือในการบรรลุผลสำเร็จที่เราต้องการ    เราเคลื่อนตัวเองไปสู่สิ่งที่เราอยากจะเป็น (Ends) จากสิ่งที่เราจะต้องทำ (Means)  เราจึงใช้ยุทธศาสตร์เป็นหนทาง (Ways) ที่ดีที่สุดในการไปให้ถึงสิ่งที่ต้องการ   เรื่องยุทธศาสตร์จึงเป็นเรื่องที่มนุษย์จะต้องคิดและตัดสินใจ  ยุทธศาสตร์เป็นแนวคิดในเชิงองค์รวมหรือเป็นแนวคิดเชิงระบบ (System Approach) ซึ่งมีผลกระทบต่อสิ่งต่างๆ ทั้งภายในและภายนอกและทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง  องค์กรหรือบุคคลก็ตามที่ใช้มีแนวคิดเชิงยุทธศาสตร์จะสามารถสร้างความแตกต่างให้เกิดขึ้นได้เพื่อที่จะบรรลุเป้าหมายที่ต้องการหรืออยู่รอดได้   ผู้ที่เป็นนักยุทธศาสตร์จะต้องมองให้เห็นถึงโอกาสและภัยคุกคามในบริบทที่ตนเองอยู่รวมถึงการประเมินความสามารถของตนเองด้วย  หลายๆ คนหรือหลายองค์เข้าใจยุทธศาสตร์ในรูปแบบของการวางแผนยุทธศาสตร์หรือการวางแผยกลยุทธ์ (Strategic Planning) ที่เป็นกระบวนการหรือขั้นตอนซึ่งสิ่งเหล่านี้ยังไม่ใช่ยุทธศาสตร์  แต่ในกระบวนการเหล่านี้ก็มีกระบวนการย่อยที่เป็นกระบวนการในการคิดยุทธศาสตร์หรือสร้างยุทธศาสตร์อยู่  แต่ผมว่าวิธีการและบุคคลที่เกี่ยวข้องเหล่านั้นยังไม่ใช่นักยุทธศาสตร์   ที่เราได้ร่วมและสัมผัสกันส่วนใหญ่มักจะเป็นแค่กระบวนการวางแผนยุทธศาสตร์ที่มีตัวยุทธศาสตร์เขียนมาให้แล้วเท่านั้น   ผมก็ยังสงสัยอยู่ว่าแล้วยุทธศาสตร์ที่ว่านั้นได้มาอย่างไรหรือใช้กระบวนการอะไร    เพราะว่าตัวยุทธศาสตร์นั้นจะเกิดมาจากกระบวนการคิดที่มีผลต่อการดำเนินงานขององค์กรหรือบุคคลนั้นๆ แล้ว ใครควรจะเป็นคนคิดยุทธศาสตร์นั้นมาจากวิสัยทัศน์เดียวกันหรือไม่
                       
ยุทธศาสตร์นั้นควรจะเกิดมาจากกระบวนการคิดภายใต้กรอบของ Ends-Ways-Means  ก่อนที่เราจะสร้างหรือคิดออกมาเป็นยุทธศสาตร์ได้นั้น    เราควรจะตั้งคำถามดังนี้ Where are we?  Where do we want to go?  What change have to be made?  How should changes be made?  How shall we measure progress?  คำถามเหล่านี้จะเป็นพื้นฐานนำไปสู่การคิดเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Thinking)  ที่จริงแล้วคำถามเหล่านี้ก็เป็นคำถามธรรมดาๆ นี่เอง   ผมเข้าใจว่าเราตั้งคำถามเหล่านี้ในชีวิตเราอยู่เสมอ  ถ้าเรานำคำถามเหล่านี้มาเรียงร้อยตามลำดับเราจะคำถามในเขิงระบบ (Systemic Questions) ที่เป็นพลังในการเปลี่ยนแปลง  ซึ่งจะทำให้เรามองไปข้างหน้า  แล้วหันมามองตัวเอง    แล้วเกิดมองไปรอบๆ   เพื่อที่จะสร้างทางเลือกที่เป็นไปได้ เพื่อการตัดสินใจ

(มีต่อครับ)